%0 Journal Article %T بهینه‌سازی مدیریت خاک با شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر فرسایش خاک در استان فارس با روش تصمیم‌گیری چندمعیاره خاکستری %J مجله مدیریت خاک و تولید پایدار %I دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان و انجمن علوم خاک ایران %Z 2322-1267 %A ابطحی, سید مهدی %A محمدی, زهرا %D 2022 %\ 09/23/2022 %V 12 %N 3 %P 1-25 %! بهینه‌سازی مدیریت خاک با شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر فرسایش خاک در استان فارس با روش تصمیم‌گیری چندمعیاره خاکستری %K فرسایش خاک %K مدیریت خاک %K سوارا خاکستری %K آراس خاکستری %R 10.22069/ejsms.2022.20024.2054 %X سابقه و هدف: فرسایش خاک یکی از پدیده‌های اصلی تخریب خاک است که پایداری محیط‌زیست و بهره‌وری خاک را تهدید می‌کند و همواره یک مشکل زیست‌محیطی عمده در بسیاری از نقاط جهان بوده است. فرسایش خاک و پیامدهای زیان‌بار آن مانعی اساسی در برابر توسعه و پیشرفت کشور است و تأثیرات منفی بر تولید کشاورزی، کیفیت منابع آب و سلامت اکوسیستم کشور دارد. کنترل فرسایش خاک موضوعی برای تشویق رویکردهای نوآورانه در تکنیک‌ها و روش‌های مدیریت زمین است. روش‌های حفاظت از خاک، فرسایش خاک را کاهش داده، ساختار خاک و میزان استحصال آب را بهبود می‌بخشد و رطوبت خاک را حفظ می‌کند. بنابراین بررسی عوامل مؤثر بر فرسایش خاک و ارائه راهکارهای مدیریتی به منظور کاهش فرسایش خاک ضروری است. هدف این مطالعه، شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر فرسایش خاک و راهکارهای جلوگیری از فرسایش خاک در استان فارس است. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و براساس ماهیت توصیفی-پیمایشی است. در این پژوهش یک رویکرد ترکیبی مبتنی بر روش سوارا خاکستری و آراس خاکستری به منظور شناسایی عوامل تأثیرگذار بر فرسایش خاک و اولویت‌بندی روش‌های جلوگیری از فرسایش خاک ارائه شده است. در ابتدا با مطالعه پیشینه پژوهش و مصاحبه با کارشناسان حوزه آب و خاک، عوامل فرسایش خاک در استان فارس شناسایی و در پنج حوزه شامل حوزه فنی، شیمیایی، اجتماعی، زیست‌محیطی و اقلیمی دسته‌بندی شدند. وزن معیار‌ها با روش سوارا خاکستری محاسبه گردید. سپس روش‌ها و راهکارهای جلوگیری از فرسایش خاک شناسایی شدند و کارشناسان آن‌ها را براساس معیار‌ها از طریق تکمیل پرسشنامه ارزیابی کردند و در نهایت با استفاده از رویکرد آراس خاکستری اولویت‌بندی شدند. به منظور در نظر گرفتن عدم قطعیت و اطمینان در نظر کارشناسان، از اعداد خاکستری در انجام محاسبات استفاده گردید. یافته‌ها: با توجه به نتایج به دست آمده معیارهای «فرسایش‌پذیری خاک»، «پایداری پایین خاکدانه»، «جنگل‌زدایی و تخریب زیست بوم»، «کشت در دامنه‌های شیبدار و شخم اراضی شیبدار»، «از بین رفتن پوشش گیاهی» و «کاهش مواد آلی خاک» به ترتیب مهم-ترین عوامل مؤثر بر فرسایش خاک بودند. در اولویت‌بندی روش‌های جلوگیری از فرسایش خاک نیز «تصویب و اجرای قوانین حفاظت از خاک و منابع طبیعی نظیر جنگل‌ها و ترویج گارگاه‌های آموزشی و ترویجی»، «ترویج خاک‌ورزی حفاظتی و ترویج کشاورزی هوشمند»، «افزودن مواد آلی به خاک»، « مالچ‌پاشی آلی یا مصنوعی در سطح خاک و همچنین بکارگیری روش‌های مهندسی زیستی نظیر باکتری‌های تثبیت‌کننده خاک» و «قرق مرتع و پرچین‌بندی و ترویج دامداری صنعتی» به عنوان مهم‌ترین گزینه‌ها برای جلوگیری از فرسایش خاک انتخاب شدند.نتیجه‌گیری: با توجه به اینکه متأسفانه در ایران فرسایش خاک چندین برابر میانگین جهانی است و سالانه حجم عظیمی از خاک مرغوب از دسترس خارج می‌شود و نیازمند اقدامات جدی مدیریتی می‌باشد، همچنین فرسایش خاک در استان فارس نیز باید توسط یک برنامه احیای وسیع کنترل شود، انتظار می‌رود نتایج این پژوهش بتواند به مدیران و تصمیم‌گیرندگان در بخش‌های اجرایی حوزه آب و خاک و کشاورزی به منظور اتخاذ مناسب‌ترین تصمیمات و راه‌حل‌ها برای حل معضلات فرسایش خاک کمک کند. %U https://ejsms.gau.ac.ir/article_6232_45089380e6068e14e80e0d6251768964.pdf