بررسی زیست فراهمی فلزات سنگین روی، کادمیم، نیکل، مس و سرب در رسوبات رودخانه‌ آبشینه

نوع مقاله : مقاله کامل علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه ارومیه

2 استادیار گروه علوم خاک دانشگاه ارومیه

چکیده

فلزات سنگین اضافه شده از منابع طبیعی و انسانی به محیط‌های آبی در حین انتقال در مسیر رودخانه‌ها در بین بخش‌های گوناگون زیست‌بوم‌ها مانند آب و رسوبات توزیع می‌شوند. بررسی زیست فراهمی و تحرک فلزات سنگین به منظور فهم رفتار آن‌ها در رسوبات و جلوگیری از خطرات احتمالی زیست‌ محیطی، ضروری است. این مطالعه با هدف بررسی زیست فراهمیفلزات سنگین در رسوبات رودخانه آبشینه اجراء شد. 17 نمونه سطحی از عمق cm 10-0 رسوبات رودخانه‌ای به منظور تعیین غلظت کل و بخش قابل عصاره‌گیری با DTPA فلزات روی، کادمیم، نیکل، مس و سرب برداشته شد. میانگین غلظت کل (± انحراف معیار) روی، کادمیم، نیکل، مس و سرب در رسوبات به ترتیب 66/20±08/93، 63/0±24/1، 08/13±72/57، 62/7±23/19 و 52/8±47/52 میلی‌گرم بر کیلوگرم بود. نتایج نشان داد که رسوبات رودخانه آبشینه به سرب و کادمیم آلوده هستند. غلظت کل فلزات سنگین با ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی رسوبات نظیر قابلیت هدایت الکتریکی، مواد آلی و CEC همبستگی معنی‌داری داشت که نشان دهنده کنترل شدن غلظت فلزات سنگین توسط اندازه ذرات می‌باشد. همبستگی بسیار معنی‌داری بین روی و مس کل و مس قابل عصاره‌گیری با DTPA وجود داشت که احتمالاً به دلیل مشترک بودن منابع ورود این عناصر به رودخانه آبشینه می‌باشد. در بین فلزات سنگین عصاره‌گیر DTPA درصد بیشتری از کادمیم کل را عصاره‌گیری کرده بود که نشان از قابلیت بالای این فلز در آزادسازی مجدد از فاز تبادلی می باشد. تحرک فلزات سنگین در رسوبات رودخانه‌های آبشینه شاید به این ترتیب، کادمیم > مس > سرب > نیکل = روی باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Heavy Metals Bio-availablity (Zn, Cd, Ni, Cu, and Pb) in Sediments of Abshineh River

نویسنده [English]

  • Hamed Arfania 1
1 Urmia University
2
چکیده [English]

Heavy metals added to an aquatic system by natural and anthropogenic sources during their transport, are distributed between different compartments of ecosystems such as water and sediment. Meausrement of bioavailabity and mobility are required in order to understand the behavior of heavy metals in sediments and to prevent potential toxic hazards. Seventeen surface sediment samples were collected from 0-10 cm depth of rivers Abshineh and analyzed for total and bioavailable concentrations of zinc (Zn), cadmium (Cd), nickel (Ni), copper (Cu), and lead (Pb). Average total (± Standard Deviation) Zn, Cd, Ni, Cu, and Pb concentrations of the sediments were 93.08±20.66, 1.24±0.63, 57.72±13.08, 19.23±7.62, and 52.47±8.52 mg kg-1, respectively. The sediments were polluted with respect to Cd and Pb to some extent. Total metals concentrations were correlated with sediment physical and chemical properties. EC, organic matter, CEC, and clay were sediment parameters that showed significant positive correlations with total heavy metals concentrations indicating that heavy metals concentrations are controlled by sediments grain size. There is a highly significant correlation exit between bioavailable and total Zn and Cu which can be due to the common sources of introduction to the river. Percent of DTPA-extractable Cd was much higher than the others, which suggests that possible mobility of this metal from exchgeable phase. The bioavailability of the five studied metals from Abshined probably decline in the following order: Cd > Cu > Pb > Ni = Zn.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Heavy metals
  • Bioavailability
  • river sediments