ارزیابی تناسب اراضی برای کاشت نخل خرمای رقم کبکاب ( Phoenix dactylifera L.cv Kabkob) در استان بوشهر با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)

نوع مقاله : مقاله کامل علمی پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی

2 دانشیار گروه علوم خاک دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد

3 استاد یار گروه اقتصاد دانشکده کشاورزی دانشگاه زابل

4 استادیار گروه علوم خاک دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه اردکان

چکیده

چکیده
سابقه و هدف: یکی از راه‌های شناسایی ظرفیت تولید اراضی و انتخاب کاربری متناسب با آن، انجام ارزیابی تناسب اراضی است. برای این منظور بایستی، ابتدا معیارهای اقلیمی و خصوصیات خاک تاثیر گذار در تولید، شناسایی شوند. همچنین با توجه به تنوع و عدم تساوی درجه اهمیت این معیارها، اولویت‌بندی آنها کاری ضروری است. این تحقیق با هدف شناسایی و اولویت‌بندی معیارهای تاثیرگذار در تولید خرما و ارزیابی تناسب اراضی برای کاشت نخل خرمای رقم کبکاب در استان‌ بوشهر با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی انجام گردید.
مواد و روش‌ها: ابتدا زیرمعیارهای اقلیمی و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک تاثیر گذار در تولید محصول خرما، با استفاده از بررسی منابع علمی و انجام مطالعات خاکشناسی در مناطق مورد مطالعه، شناسایی و تعیین شدند. سپس ماتریس مقایسات زوجی در قالب روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، تشکیل و براساس دیدگاه و نظر کارشناسان خبره، درجه اهمیت نسبی این زیرمعیارها تعیین گردید. در مرحله بعد وزن نسبی هر کدام از زیرمعیارها با استفاده از روش تقریبی میانگین حسابی محاسبه و بر اساس آن، اولویت‌بندی آنها انجام گرفت و در نهایت کلاس‌های کیفی تناسب اراضی برای کاشت نخل خرمای رقم کبکاب با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی تعیین گردید.
یاقته‌ها: نتایج نشان داد مهمترین زیرمعیارهای اقلیمی تاثیر گذار در تولید محصول خرما عبارتند از: طول فصل خشک، تعداد روزهای با بارندگی بیش از 5 میلی متر در مرحله رسیدگی میوه، میانگین دما طی سیکل رشد، گل‌دهی و رسیدگی میوه، مجموع نیاز گرمایی از مرحله گل‌دهی تا رسیدگی میوه، میانگین رطوبت نسبی سیکل رشد و تشکیل میوه، میانگین ساعات آفتابی و تعداد ماه‌های سال با میانگین سرعت باد بیش از 5 متر بر ثانیه طی سیکل رشد. همچنین نتایج اولویت‌بندی زیرمعیارهای اقلیمی با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، نشان داد در بین عوامل اقلیمی تاثیر گذار در ارزیابی تناسب اراضی برای کاشت خرما، میانگین دمای مرحله گل‌دهی با وزن نسبی 161/0 و تعداد ماه‌های سال با میانگین سرعت باد بیش از 5 متر بر ثانیه طی مرحله سیکل رشد با وزن نسبی 08/0 به ترتیب دارای بیشترین و کمترین درجه اهمیت می‌باشند. نتایج بررسی منابع علمی و انحام مطالعه خاکشناسی در مناطق مورد مطالعه، برای شناسایی زیرمعیارهای مربوط به خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مؤثر بر تولید خرما، نشان داد مهمترین این زیرمعیارها، عبارتند از: بافت خاک، میزان آهک، میزان گچ، اسیدیته، میزان کربن آلی، میزان پتاسیم قابل جذب، شوری و قلیائیت (نسبت جذب سدیم). و بر اساس نتایج اولویت‌بندی زیرمعیارهای خاک، شوری با وزن نسبی 27/0 و میزان گچ با وزن نسبی 041/0 به ترتیب دارای بیشترین و کمترین درجه اهمیت می‌باشند. نتایج ارزیابی کیفی تناسب اراضی با استفاده از روش‌ AHP، نشان می‌دهد 75 درصد مناطق مورد مطالعه در استان‌ بوشهر برای کاشت نخل خرمای رقم کبکاب، خیلی مناسب بوده و در کلاس‌ تناسب S1 و 25 درصد نسبتاً مناسب بوده و در کلاس‌ تناسب S2قرار می‌گیرند.
نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج این تحقیق، توصیه می‌شود در انتخاب مکان مناسب کاشت نخل خرما به عوامل دما در طی مرحله گل‌دهی و شوری خاک، اهمیت و توجه زیادی داده شود.
واژه های کلیدی: نخل خرما، تناسب اراضی، تحلیل سلسله مراتبی، اولویت‌بندی

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Land Suitability Evaluation for Date Palm (Phoenix dactylifera L. cv Kabkob) Planting in Bousher province Using Analytical Hierarchy Process (AHP)

نویسندگان [English]

  • Hojat Dialami 1
  • Javad Givi 2
1
2
3
4
چکیده [English]

ABSTRACT

Background and objectives: One of the ways to identification of land production capacity and appropriate use choice with that is land evaluation performance. For this purpose must first climatic criteria and soil characteristics affecting the production to be identified. Also, considering to diversity and inequality in importance degree of criteria, ranking of them is essential. This research aim to identification, ranking of effective criteria in date production and land suitability evaluation for planting of Date palm cv Kabkob in Bousher province, using analytical hierarchy process (AHP) carried out.
Materials and methods: At first, climatic subcriteria and soil physical and chemical characteristics affecting date production were identified by literature review and soil studies in studied area. Then, pairwise comparison matrix was made over analytical hierarchy process and the relative importance degree of these subcriteria was determined by excellent experts. In the weight calculation step, the approximation method was used to produce a relative weight of each of subcriteria. Then this subcriteria, based on their relative weight, ranked. Finally, land suitability evaluation for planting of date palm cv Kabkob in studied area of Bousher province, using AHP approach, carried out.
Results: The result showed that the most important of climatic subcriteria affecting date palm production including to length of dry season, number of days with precipitation index > 5 mm/day in repining period, average daily temperature (°C) at vegetative cycle, flowering and repining stage, heat requirement sum during the period of flowering, fruit formation and repining period, mean RH during the vegetative cycle and fruit formation period, insulation mean (n) and number of months where the wind speed is > 5 m/s during vegetative cycle. Also the result of climatic subcriteria ranking by using AHP approach showed that, temperature mean in flowering stage and numbers of months of year with wind speed mean more than 5 m/s in vegetative cycle stage with relative weights 0.161 and 0.08 have the highest and the lowest importance degree, respectively. The result showed that the most important of soil physical and chemical characteristics affecting date palm production were identified by literature review and soil studies in studied area including to soil texture, calcium carbonate content, gypsum content, acidity, organic carbon, available potassium, soil salinity (EC) and alkalinity (SAR). Base on the result of soil subcriteria ranking, soil salinity (EC) and gypsum content with relative weights 0.27 and 0.041 have the highest and the lowest importance degree, respectively. Also the result of land suitability evaluation showed that 75 percents of studied area in Bousher Provence are very suitable and 25 percents are moderately suitable for planting of date palm cv Kabkob.
Conclusion: According to the results of this research, is recommended for suitable site selection for date palm planting to temperature mean in flowering stage and soil salinity, much attention and importance to be given.
Keywords: Date palm, Land suitability, AHP, ranking

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Date palm
  • land suitability
  • AHP
  • ranking
1.Amami, S.E., Baldy, C., and Pouget, M.J. 1967. Rénovation d'une palmeraie littorale
ancienne. Etude de remises en culture intensive. Annales de l'Institut National de la
Recherche Agronomique de Tunisie 40. P 160-164, In: J.M. Hodgson and P.J. Loveland
(Eds.), Gypsiferous Soils in the World. FAO, Rome.
2.Attua, E.M., and Fisher, J.B. 2010. Land suitability assessment for Pineapple production in
the Akwapim south district, Ghana: A GIS-MultiCriteria Approach. Ghana J. Geograph.
2: 47-83.
3.Bahmani, A.A. 2010. Determination and ranking of buying criteria of wood composites in
Golestan province using analytical hierarchy process (AHP). M.Sc. Thesis of Wood
Technology, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Iran.
4.Basiri Dehkordi, H., Naderi Khorasgani, M., and Mohammadi, J. 2013. Landslide hazard
zonation using AHP model and GIS technique in the city Ardal (QC) using analytic hierarchy
process. J. Sci. Technol. Agric. Natur. Resour. Water Soil Sci. 69: 73-83. (In Persian)
5.Bouyoucos, G.J. 1962. Hydrometer method improved for making particle size analysis of soil.
Agron. J. 54: 464-465.
6.Bown, W.M. 1993. AHP, Multiple Criteria Evaluation, In: R.E. Klosterman, R.K. Brail and
E.G. Bossard (Eds.), Spreadsheet Models for Urban and Regional Analysis, New Brunswick:
Center for Urban Policy Research, 487p.
7.Chuong, H.V. 2011. Land suitability analysis and evaluation for production of fruit trees using
GIS technology. J. Sci. Hue Univ. 67: 13-22.
8.Fallsolyman, M., Hajipour, M., and Sadeghi, H.A. 2014. Performance comparison of
multi- index decision making (TOPSIS-AHP) for suitable site selection cultivation
planting of Pistachio in Mokhtaran plain of Birjand in GIS environment. J. Geograph. Sci.
13: 31. 133-155. (In Persian)
9.FAO. 1978. Repot on the agro-ecological zones project. 1: Methodology and results for
Africa. World Soil Resources Repot. No. 48. FAO, Rome, 158p.
10.Ghodsipour, S.H. 2002. Analytical Hierarchy Process (AHP). Amirkabir University Press,
Iran, 266p. (In Persian)
11.Givi, J. 2003. Physical land suitability evaluation for agricultural and horticultural crops.
Bulletin technical No. 1015. Soil & water research institute. Agricultural research, education
and extension organization. Ministry of jahad – e – agriculture, 100p. (In Persian)
12.Hejazizadeh, Z., Saligheh, M., Balyani, Y., Hoseini, S.M., and Mahotchi, M.H. 2013. Olive
cultivation location using climate and land parameters analytic hierarchy process: A case
study in Fars province. J. Geograph. Sci. 30: 171-190. (In Persian)
13.Hang, L.T.T., and Nguyen, T.L. 2012. Multicriteria analysis for Land Suitability Assessment
for "Gia Lun" Banana in Nam Dong District, Thua Thien hue province, Vietnam. Conference
on International Research on Food Security, Natural Resource Management and Rural
Development. Gottingen, Germany, September 19-21.
14.Jozi, A., and Moradimajd, N. 2012. Evaluation of capability in Bolhasan Dezfol habitat for
Punica Granatum using MADM method. J. Agric. Sci. 22: 1. 25-40. (In Persian)
15.Knudsen, D., Peterson, G.A., and Pratt, P.F. 1982. Lithium, sodium and potassium.
P 225-246, In: A.L. Page, R.H. Millerand D.R. Keeney (Eds.), Methods of Soil Analysis,
Part 2, Chemical and Microbiological Properties, American Society of Agronomy, Soil
Science Society of American, Madison, WI, USA.
16.Malczewski, J. 1999. GIS and multi-criteria decision analysis. John Wiley & Sons Inc.
New York, 408p.
17.Marashi, S.S., Rahkhodaei, E., Ghasemi, R.A., Behseresht, R., and Garshasbi, M.R. 2013.
Study on the adaptability and determination of quantitative and qualitative fruit
characteristics of date cultivars in Tabas region. Ministry of Jihad-e-Agriculture.
Agricultural Research, Education and Extension organization. Date Palm and Tropical Fruits
Research Institution of Iran, 133p. (In Persian)
18.Mass, E.V., and Hoffman, G.J. 1977. Crop salt tolerance current assessment. J. Irrig. Drain.
Div. ASCE. 103: 115-134.
19.Mohammadrezaei, N., Pazira, E., Sokoti, R., and Ahmadi, A. 2014. Land suitability
evaluation for Wheat cultivation by Fuzzy-AHP, Fuzzy- Simul theory approach as compared
with parametric method in the southern plain of Urmia. Bulletin of Environment,
Pharmacology and Life Sciences. 3: 112-117.
20.Nelson, R.E. 1982. Carbonate and gypsum. P 181-197, In: A.L. Page (Ed.), Methods of Soil
Analysis. Part 2. Agronomy. Monger 9. ASA and SSSA. Madison, WI.
21.Nguyen, T.T., Verdoodt, A., Tran, V.Y., Delbecque, N., Tran, T.C., and Van Rast, E. 2015.
Design of a GIS and Multi-criteria based land evaluation procedure for sustainable land-use
planning at the regional level. Agriculture, Ecosystems and Environment. 200: 1-11.
22.Olusegun, A.J., and Julius, A.O. 2015. Land evaluation and management of an ultisols for
fruit crops production in South Southern Nigeria. J. Global Biosci. 4: 4. 1982-1989.
23.Page, A.L., Miller, R.H., and Keeney, D.R. 1992. Methods of Soil Analysis. II. Physical and
Properties. SSSA Pub. Madison, 1750p.
24.Pezhman, H. 2007. Guide for date palm (plantation, cultivation, Harvesting). Educational
Technology Services Bureau. Iran, 266p. (In Persian)
25.USDA Soil Survey Staff. 1972. Soil survey laboratory method and procedures for collecting
soil samples. Report No.1, 63p.
26.Salah, A., Van Ranst, E., and Hisham, E. 2001. Land suitability assessment for date palm
cultivation in the eastern Nile delta, Egypt using an automated land evaluation system
(ALES) and GIS. Second International Conference on Date Palm. 25-27 March. Al-Ain.
UAE.
27.Saaty, T.L. 1980. The analytic hierarchy process. McGraw Hill, New York, USA, 346p.
28.Sarmadian, F., Keshavarzi, A., Iqbal, M., Zahedi, G., Javadikia, H., and Ogunkunle, A. 2015.
Towards a new framework for land suitability evaluation: Application of matter element
quantifier-based Multi-Criteria Decision Analysis. Current Science Perspectives, 1: 41-50.
29.Schoeneberger, P.J., Wysocki, D.A., Benham, E.C., and Broderson, W.D. 2012. Field book
for describing and sampling soils.Version 3. Natural Resources Conservation Service,
National Soil Survey Center, Lincoln, NE, 300p.
30.Shahrokh, V., Ayoubi, S., and Jalalian, A. 2013. Land suitability evaluation for greenhouse
of Cucumber in comparison with alternative plantations in Mobarakeh- Zarrinshahr district
using AHP. J. Sci. Technol. Greenhouse Cul. 9: 1-12. (In Persian)
31.Sys, C., Van Ranst, E., and Debaveye, J. 1991. Land evaluation, Part I: Principles in land
evaluation and crop production calculations. Agricultural Publication. No. 7. GADC,
Brussels, Belgium, 274p.
32.Van Ranst, E., Tang, H., Groenemans, R., and Sinthurahat, S. 1996. Application of fuzzy
logic to land suitability for rubber production in peninsular Thailand. Geoderma. 70: 1-19.
33.Wakley, A., and Black, I. A. 1934. An examination of degtjareff method for determining soil
organic matter and a proposed modification of chromic acid method in soil analysis. 1.
Experimental. Soil Science. 79: 459-465.
34.Yaghmaeian Mahabadi, N., Givi, J., Naderi Khorasgani, M., Mohammadi, J., and Poch
Claret, R.M. 2012. Land suitability evaluation for alfaalfa and barley based on FAO and
Fuzzy multi-criteria approaches in Iranian arid region. Desert. 17: 77-89.
35.Zaid, A. 1999. Date palm cultivation. FAO, Rome, 287p.
36.Zaid, A., and Aris- Jimenez, E.J. 2002. FAO plant production and protection paper. No. 156.